نیترومتان
فهرست مطالب
مقدمه
نیترومتان (IUPAC: nitromethane) یک ترکیب آلی نیترو است با فرمول CH₃NO₂ و جرم مولی حدود 61.04 g·mol⁻¹. از نظر ساختاری سادهترین ترکیب نیترو آلی محسوب میشود و در دما و فشار معمولی بهصورت مایع روغنی بیرنگ دیده میشود. بهخاطر قطبیت نسبتاً بالا و حلالیت محدود در آب، نیترومتان کاربردهای وسیعی بهعنوان حلال، واسطهٔ شیمیایی و سوخت مسابقهای دارد. در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا با این محصول بیشتر آشنا بشید.
خواص فیزیکی و شیمیایی
فرمول مولکولی: CH₃NO₂ · جرم مولی: 61.04 g·mol⁻¹.
ظاهر: مایع بیرنگ با بویی ملایم میوهای/استری.
چگالی: ~1.13–1.14 g·cm⁻³ (در حدود 20–25 °C).
نقطه ذوب: حدود −29 °C؛ نقطه جوش: ≈101–101.2 °C (760 Torr).
انحلالپذیری: تا حدودی در آب قابل حل است (میزان وابسته به دما) و با بسیاری از حلالهای آلی مثل متانول، اتانول، دی اتیل اتر ، استون قابل امتزاج یا مخلوطپذیر است.
خواص احتراقی/ترمودینامیکی: نیترو متان بهعنوان سوخت دارای مقادیر بالای گرمای تبخیر نسبتاً زیاد است (مقداری که در منابع صنعتی حدود 0.56 MJ·kg⁻¹ گزارش شده است) — این ویژگی باعث خنککنندگی بار ورودی در موتورها میشود (بهویژه در کاربردهای مسابقهای) و جریان سوخت بالاتر نسبت به بعضی سوختهای دیگر مانند متانول را جبران میکند. در صورت احتراق، میتواند اکسیدهای نیتروژن تولید کند.
کاربرد نیترومتان
نیترو متان در صنایع و آزمایشگاهها کاربردهای متعددی دارد:
حلال صنعتی و آزمایشگاهی : برای واکنشهای آلی، استخراجها و تمیزکاری صنعتی در موادی که حلالهای کمتر قطبی نیاز دارند.
واسطهٔ سنتز آلی : در سنتز داروها، آفتکشها، و ترکیبات عملکردی بهعنوان گروه نیترو یا منبع کربن فعال کاربرد دارد.
سوخت مسابقهای و افزودنی سوخت : در موتورهای رقابتی و موتورهای کوچک (مانند موتورهای مدل RC و برخی موتورهای مسابقه) بهخاطر ظرفیت تولید انرژی بالا و اثرات خنککنندگی استفاده میشود؛ بههمین دلیل در اصطلاح عام «سوخت نیترو» خوانده میشود. (توجه: ترکیب دقیق فرمولاسیون سوختها و مقررات فروش بسته به کشور متفاوت است.)
مواد منفجره و ترکیبات نیترو : نیترو متان خود بهتنهایی مایعی نسبتاً پایدار است، ولی در برخی مخلوطها (مثلاً مخلوط با نیترات آمونیوم) میتواند بهعنوان جزء قابل انفجار بهکار رود؛ به همین علت فروش و نگهداری تجاری آن در بسیاری از صنعتها تحت کنترل و مقررات خاص قرار دارد.
خرید نترومتان
جهت خرید نیترومتان و اطلاع از موجودی و قیمت با همکاران ما در ایکس شیمی تماس حاصل فرمایید.
ترکیب با نیترات آمونیوم؛ خطر سوءاستفاده و سابقه تاریخی
نیترو متان میتواند با نیترات آمونیوم (آمونیوم نیترات) مخلوط شود و تحت شرایط مناسب (نسبتها، حساسیت مکانیکی/ حرارتی، افزودنیها) ترکیباتی بسیار قوی بسازد (شکلهایی از ANNM — ammonium nitrate–nitromethane mixtures). این نوع مخلوطها در پروندههای تاریخی سوءاستفادهٔ خشونتآمیز (مثلاً بمبگذاری شهر اوکلاهما، که در طراحی بمب از مقادیر قابل توجهی نیترات آمونیوم همراه با نیترو متان استفاده شده بود) نقش داشتهاند. 
ایمنی
قابلیت اشتعال: نیترو متان دارای نقطه شعله (flash point) گزارششده در حدود 95 °F (≈35 °C) است و بخارات آن سنگینتر از هوا میباشند؛ آتشگیری در فضای بسته میتواند بسیار خطرناک باشد. در آتشسوزی، گازهای سمی مانند اکسیدهای نیتروژن تولید میشوند.
سمیت و اثرات بهداشتی: تماس پوستی یا استنشاق غلظتهای بالا میتواند باعث تحریک، سردرد، تهوع و در موارد شدیدتر اختلالات تنفسی یا سمیت سیستمیک شود. SDSها (برگههای اطلاعات ایمنی) توصیه به استفاده از تهویهٔ مناسب، دستکش و عینک محافظ میکنند.
حساسیتپذیری و پایداری: نیترو متان بهخودیخود نسبتاً پایدار است اما در حضور برخی آلایندهها یا تحت گرمای شدید ممکن است تجزیهٔ ناایمن یا واکنشهای انفجاری رخ دهد. از نگهداری در مجاورت منابع گرما یا مواد اکسیدکنندهٔ قوی باید اجتناب شود.
حملونقل و مقررات: بستهبندی، برچسبگذاری و ارسال نیترو متان در بسیاری از کشورها تحت مقررات حملونقل مواد خطرناک قرار میگیرد (مثل قوانین ADR/IMDG/49 CFR). فروش و عرضه در برخی محلها ممکن است مستلزم ثبتنام، ارائهٔ SDS و رعایت کنترلهای خریدار باشد. قبل از خرید/ارسال حتماً قوانین محلی و بینالمللی مربوطه را بررسی کنید.
نتیجه گیری :
نیترو متان ترکیبی چندوجهی است هم یک حلال صنعتی و واسطهٔ شیمیایی مهم و هم سوختی با خواص ویژه برای کاربردهای مسابقهای. با این حال، بهدلیل خطرات احتراق، تولید گازهای سمی و پتانسیل سوءاستفاده در ساخت ترکیبات منفجره، خرید، نگهداری و استفادهٔ آن باید با رعایت کامل استانداردهای ایمنی و قوانین انجام شود. برای کاربردهای پژوهشی یا صنعتی، توصیه میشود همواره از گرید مناسب (مثلاً ACS, reagent، یا گریدهای صنعتی) استفاده شود و SDS سازنده را پیش از بهکارگیری مطالعه کنید.
منابع
تهیه و تنظیم: گروه تولید محتوا ایکس شیمی
